Obóz pracy Arbeitslager Breslau-Lissa

Na terenie dzisiejszego wrocławskiego osiedla Leśnica (Lissa), w okolicach ul. Trzemielowickiej, został założony pierwszy podobóz KL Gross-Rosen (KL –Konzentrationslager – obóz koncentracyjny) – Arbeitslager Breslau-Lissa. Powstał w 1942 r. w pobliżu koszar SS (dziś jest tam jednostka wojskowa); prawdopodobnie wykształcił się z istniejącego już od lata 1940 r. obozu fabrycznego zakładów ceramicznych (Mosaikplatten-Fabrik) firmy Villeroy und Boch Keramische Werke AG.

Był obozem stałym, w którym przebywało, w zależności od okresu, od 200 do nawet 1000 więźniów przymusowych różnej narodowości. W większości byli to Polacy, choć nie brakowało Rosjan, Ukraińców, Franców, Niemców, Jugosłowian czy Żydów. Przebywała tam również niewielka grupa kobiet.

Pierwszy transport miał miejsce w sierpniu 1942 r. – do następnego roku z przybyłych tu ok. 150 osób przeżyła zaledwie garstka.

Więźniów kierowano z Buchenwaldu, później również z Gross-Rosen i Auschwitz (m.in. stamtąd trafiła do Leśnicy grupa Żydów). Drastyczny wzrost liczby osadzonych nastąpił w połowie 1944 r. Powody były dwa: deficyt siły roboczej w dolnośląskim przemyśle w związku z kolejnymi poborami mężczyzn do wojska oraz przeniesienie na te tereny zakładów zbrojeniowych z głębi Niemiec.

Pomieszczenia obozowe mieściły się w dwóch drewnianych barakach, podzielonych na tzw. sztuby. W każdej z nich przebywało ok. 40 więźniów. Robotnicy pracowali na początku tylko w fabryce, później również przy rozbudowie dróg i koszar oraz przy rozładunku na pobliskiej stacji kolejowej. Nie tylko. W zakresie ich obowiązków leżało także wykonywanie wszystkich prac niezbędnych do funkcjonowania obozu i koszar SS.

Wyżywienie pochodziło ze znajdującej się w obozie kuchni. Raz dziennie robotnicy otrzymywali wodnistą zupę z czarnym chlebem lub brukwią pastewną. W niedzielę, w ramach rozrywki, więźniowie mogli grać w piłkę nożną, co stanowiło jedną z nielicznych odskoczni od wyczerpującej pracy. Śmiertelność w obozie wynosiła od 8 do 10 osób tygodniowo.

Pod koniec stycznia 1945 r. zapadła decyzja o ewakuacji obozu. Więźniom rozkazano przejść pieszo ok. 70 km z Leśnicy do głównego obozu w Rogoźnicy. Marsz ten zajął 3 dni; w jego czasie wielu więźniów zmarło z wyczerpania bądź zostało zastrzelonych przez Niemców. Resztę przewieziono do Buchenwaldu.